Rehabilitacija B. Pekića

OKRUŽNI SUD U BEOGRADU, u veću sastavljenom od sudije Olivere Pajić, predsednika veća, Branislava Bosiljkovića i Mirjane Arandjelović, članova veća, u pravnoj stvari podnosioca zahteva Ljiljane Pekić iz Beograda, ulica Borislava Pekića 7/3, koju zastupaju punomoćnici advokat Vesna Popović i advokat Predrag Diković iz Beograda, ulica Brankova 23/10, radi rehabilitacije pokojnog Borislava Pekića, bivšeg iz Beograda, doneo je dana 17.12.2007. godine:

REŠENJE

USVAJA SE zahtev Ljiljane Pekić iz Beograda, za rehabilitaciju pokojnog Borislava Pekića, bivšeg iz Beograda, rodjenog 04.02.1930. godine u Podgorici, od oca Vojislava i majke Ljubice Pekić,
pa SE UTVRDJUJE da su presude Okružnog suda u Beogradu K.br.147/49 od 14.05.1949. godine i presuda Vrhovnog suda Srbije Kž.br.600/49 od 20.07.1949. godine ništave od trenutka njihovog donošenja i da su ništave sve njihove pravne posledice, uključujući i kaznu konfiskacije imovine, a rehabilitovano lice – pokojni Borislav Pekić, bivši iz Beograda SMATRA SE neosudjivanim.

OBRAZLOŽENJE

Podnosilac zahteva Ljiljana Pekić iz Beograda navodi da je ona supruga sada pokojnog Borislava Pekića koji je bio istaknuti književnik, dramski pisac, scenarista i novinski urednik. U zahtevu navodi da je nakon završetka Treće muške gimnazije u Beogradu, Pekić 1948. godine upisao istoriju umetnosti na Filozofskom fakultetu u Beogradu, gde ga samo nakon mesec dana studiranja hapse zbog organizovanja Saveza demokratske omladine Jugoslavije čiji je bio politički sekretar.

Nakon istrage koja je trajala samo 6 meseci, u kojoj je okrivljeni Pekić prvi put video svog advokata Boru Radovića, 5 minuta pre izricanja presude, Okružni sud u Beogradu dana 14. maja 1949. godine donosi osudjujuću presudu kojom Borislava Pekića osudjuje na kaznu lišenja slobode, sa prinudnim radom u trajanju od 10 godina i sa gubitkom gradjanskih prava i konfiskacijom imovine.

Na navedenu presudu javni tužilac je uložio žalbu koju je Vrhovni sud uvažio, pa je presudom Kž.br.600/49 od 20.07.1949. godine preinačio prvostepenu presudu, tako što je okrivljenom Pekiću povećao zatvorsku kaznu sa prinudnim radom na 15 godine, gubitkom gradjanskih prava i konfiskacijom imovine.

Zatvorsku kaznu Pekić je izdržavao u Sremskoj Mitrovici da bi, nakon dobijanja tuberkuloze pluća, bio premešten u zatvor u Niš. Aktom pomilovanja iz 1953. godine pušten je iz zatvora. Pekić je zasnovao brak sa Ljiljanom Pekić koja je podnosilac zahteva u Opštini Vračar dana 11. maja 1958. godine. Umro je dana 2. jula 1992. godine u Londonu.

Punomoćnik podnosioca zahteva na ročištu je istakao da je pokojni Borislav Pekić faktički doživeo rehabilitaciju, jer je kasnije postao i član Srpske akademije nauka i umetnosti, pa je predložio da se i sudskom odlukom ta rehabilitacija utvrdi i potvrdi i da se zahtev Ljiljane Pekić za njegovu rehabilitaciju usvoji, da se osporene presude ponište od trenutka njihovog donošenja, da se utvrdi da se Borislav Pekić smatra neosudjivanim, i da se ponište i sve pravne posledice osporenih presuda.

Sud je izveo dokaze: čitanjem biografije Borislava Pekića koju je u pismenoj formi sudu dostavio predlagač, čitanjem presude Okružnog suda u Beogradu K.br.147/49 od 14.05.1949. godine, čitanjem presude Vrhovnog suda Srbije Kž.br.600/49 od 20.07.1949. godine, čitanjem izvoda iz matične knjige rodjenih za podnosioca Ljiljanu Pekić, čitanjem izvoda iz matične knjige umrlih za Borislava Pekića, čitanjem sprovodnice urne pokojnog Pekića od 18.11.1994. godine, sa računom JKP “Pogrebne usluge” od 27.07.2006. godine, pa je u sprovedenom postupku, izvedenim dokazima koje je cenio na osnovu člana 8 ZPP-a u vezi člana 30 stav 2 ZVP-a utvrdio:

Podnosilac Ljiljana Pekić, rodjena Glišić, rodjena je dana 17.03.1932. godine u Beogradu, od oca Dušana i majke Nadežde Glišić, a osnovala je brak u Opštini Vračar u Beogradu sa Borislavom Pekićem dana 11. maja 1958. godine.

- Borislav Pekić rodjen je 4. februara 1930. godine u Podgorici, od oca Vojislava Pekića i majke Ljubice rodjene Petrović, od 1930. godine do 1941. godine živeo je u Podgorici, Novom Bečeju, Mrkonjić-gradu, Kninu i na Cetinju, od 1941. do 1944. živeo je u Banatu, a od 1945. godine do 1948. godine pohadjao je u Beogradu Treću mušku gimnaziju, gde je i maturirao.

- Borislav Pekić upisao je Istoriju umetrnosti na Filozofskom fakultetu u Beogradu, ali je 1948. godine, posle samo mesec dana studiranja, uhapšen zbog organizovanja Saveza demokratske omladine Jugoslavije, u kojoj organizaciji je bio politički sekretar.

- Istraga je vodjena na Obilićevom vencu šest meseci. Okrivljenih je bilo 22, kojima je sudjeno u dve grupe. Sudjeno im je zbog krivičnog dela iz člana 3 tačka 8 i 10 Zakona o krivičnim delima protiv naroda i države, kao i za špijunažu, a u vezi člana 27, 29, 30, 32, 36, 37, 41, 43, 58, 60, 66 OKZ i člana 4 odeljak prvi i član 6 i 8. Branilac Borislava Pekića je bio advokat Bora Radović. Prvi put su se videli na 5 minuta pre sudjenja.

- Presudom Okruznog suda u Beogradu K.br.147/49 od 14.05.1949. godine optuženi Borislav Pekić oglašen je krivim zato što je u toku 1945. godine i 1946. godine iz neprijateljskih pobuda prema FNRJ, kao učenik gimnazije u Beogradu, formirao ilegalne grupe od po nekoliko lica, koja su nezavisno jedna od druge postojale da razbiju jedinstvo Organizacije narodne omladine i otežaju njihov rad u školama – te što su u zemlji organizovali Udruženje “Savez demokratske omladine Jugoslavije”, sa fašističkim ciljem da propagiraju političkom i oružanom borbom i obore postojeći poredak u FNRJ, federativno uredjenje države, ravnopravnost i bratstvo naroda Jugoslavije i narodne vlasti.

- Navedenom presudom optuženi Borislav Pekić osudjen je na kaznu lišenja slobode sa prinudnim radom u trajanju od 10 godina sa gubitkom gradjanskih prava i konfiskacijom imovine.

- Po žalbi javnog tužioca na napred navedenu presudu Vrhovni sud
Srbije u Beogradu doneo je presudu Kž.br.600/49 od 20.071949. godine, kojom je preinačio prvostepenu presudu tako što je optuženom Borislavu Pekicu povećao zatvorsku kaznu sa prinudnim radom na 15 godina, gubitkom gradjanskih prava i konfiskaciom imovine, kao sporednom kaznom.

- Borislav Pekić je zatvorsku kaznu izdržavao u Sremskoj Mitrovici, a nakon dobijanja tuberkuloze pluća premešten je u zatvor u Nišu. Aktom pomilovanja iz 1953. godine pušten je iz zatvora.

- 1954. godine upisao je eksperimentalnu psihologiju na Filozofskom fakultetu u Beogradu.

- Od 1958. godine do 1964. godine radio je u filmskoj industriji kao dramaturg i scenarist. Prema njegovim tekstovima snimljeni su i filmovi.

- Jedan je od osnivača Demokratske stranke i njen podpredsednik 1989. godine.

- 1990. godine učestvuje u uredjivanju prvih brojeva obnovljenog opozicionog lista “Demokratija”, organa Demokratske stranke.

- Objavio je zbirku povesti “Vreme čuda” roman – hroniku “Hodočašće Arsenija Njegovana”, novelu “Uspenje i sunovrat Ikara Gubelkijana”, novelu “Odbrana i poslednji dani”, roman-storiju “Kako upokojiti vampira”, roman “Zlatno runo”, roman Atlantida 1-2”, zbirku gotskih priča “Novi Jerusalim”, a 1984. godine izlaze mu odabrana dela u 12 knjiga, koja su nagradjena Poveljom Udruženja književnika Srbije.

- Autor je brojnih dramskih dela za pozorište, radio i televiziju, autor je eseističkih priloga u književnim, dnevnim i nedeljnim listovima, publicističkih tekstova i autobiografske proze u koje spadaju roman “Godine koje su pojeli skakavci” i to prvi, drugi i treći tom.

- Dela su mu prevodjena na engleski, nemački, francuski, holandski, poljski, češki, slovački, madjarski, rumunski, slovenački, retoromanski, makedonski, albanski jezik.

- Bio je dopisni član Srpske akademije nauka i umetnosti, podpredsednik PEN centra Beograd, bio je honorarni saradnik Srpsko-hrvatske sekcije Radio London.

- Umro je 2. jula 1992. godine u Londonu, a njegova urna preneta je iz Londona u Beograd i položena u Aleji zaslužnih gradjana u Beogradu.

Polazeci od utvrdjenog činjeničnog stanja, sud je našao da je zahtev u ovoj pravnoj stvari osnovan.

Shodno članu 1 Zakona o rehabilitaciji (“Službeni glasnik RS” br.33/06) rehabilituju se lica koja su od 06.04.1941. godine do dana stupanja na snagu tog Zakona 25.04.2006. godine bez sudske ili administrativne odluke, odnosno sudskom ili administrativnom odlukom lišena, iz političkih ili ideoloških razloga, života, slobode ili nekih drugih prava, a imala su prebivalište na teritoriji Republike Srbije.

Opšte je poznato da je “radom istorije na sebi samoj”, Borislav Pekić rehabilitovan davno pre donošenja sudske odluke o tome i da je takvim radom razobličena glupost i prevazidjena ideologija koja je bila osnov njegovog kažnjavanja u autoritarnom režimu u kome je kažnjen. Napred utvrdjene činjenice govore i da je do moralne rehabilitacije pokojnog Borislava Pekića došlo još davno, a o tome govori i činjenica da je bio i dopisni član Srpske akademije nauka i umetnosti, podpredsednik PEN centra Beograd, kao i njegova brojna umetnička, književna dela.

Iz izvedenih dokaza proizilazi da je Borislavu Pekiću sudjeno i da je osudjen na osnovu političkog neprava, svojstvenog autoritarnim režimima u kojima je vladalo političko zakonodavstvo, i političko pravosudje. Iz navedenih dokaza i provedenog postupka proizilazi da je rehabilitacija pokojnog Borislava Pekića došla sama od sebe, a da je osnov pravne kazne bila vladavina neprava, činjenica da je on bio jedan od osnivača Demokratske omladine Jugoslavije, što predstavlja jedno od osnovnih ljudskih prava, koje je negirano u vreme vladavine autoritarnog režima u kome su i donete osporene odluke protiv Borislava Pekica.

Sud je utvrdio da su navedene presude K.br.147/49 od 14.05.1949. godine i Kž.br.600/49 od 20.07.1949. godine donete iz ideoloških i političkih razloga, da je ideologija na osnovu koje su one donete neopozivo prevazidjena, i da postoji potreba da se pravna prošlost savlada upravo utvrdjenjem ništavosti tih odluka, kao i ništavosti i nevažnosti svih njihovih pravnih posledica i utvrdjenjem da se sudjeno lice smatra neosudjivanim. Usvajanjem zahteva za rehabilitaciju pokojnog Borislava Pekića, afirmiše se otpornost ljudskih prava spram politike i ideologije i afirmiše stav da ljudska prava nisu na raspolaganju politici i ideologiji.

Stoga je sud, iz svih navedenih razloga, našao da su ispunjeni uslovi iz člana 5 stav 1 Zakona o rehabilitaciji pokojnog Borislava Pekića, te je ovaj zahtev i usvojio u svemu kao u izreci rešenja.

Predsednik veća – sudija
Olivera Pajić, s. r. MP

POUKA O PRAVNOM LEKU
Protiv ovog rešenja nije dozvoljena žalba.

Za tačnost otpravka tvrdi: S. R.