Političke sveske XXXVI deo

Službeni glasnik 2012, Copyright © Borislav Pekić
Političke ideje i komentari XXXVI deo

Diktatura

Ne „nikakvim zakonima neograničena vlast“ (Lenjin), nego „svim zakonima određena vlast“. Nepostojanje zakona nije diktatura već anarhija, a nepoštovanje zakona je najodvratniji oblik anarhije. Kad kažem nepoštovanje, ja više mislim na njegovo kršenje, nego na njegovo tumačenje. (Granica između „kršenja“ zakona i njegovih „tumačenja“ je vrlo nejasna.)

Međutim, idealni oblik diktature je onaj koji se ne oseća. Jakobinske pristaše nisu Teror osećale onako neposredno kao pobunjeni žirondistički okruzi, ne zato što su bili izvršioci njegovi, nego zato što su uopšte bili izvan njega. Iako nisu upravljali, oni su saučestvovali u upravljanju svojim pove-renjem.

Poverenje ih je lišavalo potrebe da ocenjuju; ocene su ih spasavale od nepoverenja; diktatura pogoduje ništarijama koje se plaše odgovornosti. U vulgarnim diktaturama, to je očevidno, najbolje prežive oni koji to najmanje zaslužuju. U diktaturi se za poslušnost sve može kupiti, ali se neposlušnost ničim ne otkupljuje.

Između vlasti i naroda stoji strah kao regulator lojalnosti. Vulgarna diktatura se obezbeđuje zakonima da bi ih kršila, poverenjem da bi ga izneverila, poslušnošću da bi ga učinila slavnim. Idealna diktatura bira zakone među onima koji su dobri jer se najlakše podnose, prezire poverenje koga diktira interes, i zahteva pokoravanje samo tamo gde se ona sama pokorava opštim idealima.

Prva ima vlast da bi je učvrstila, druga je učvršćuje da bi je izgubila. Prva ima ideale radi vlasti, druga vlast radi ideala. Prva ih izneverava vlašću, druga ih tek njenim vršenjem ispoljava. Jedna donosi zakone protiv njih, druga u njihovu odbranu. Svuda onde gde se ideali savršeno tačno poklapaju sa vršiocima vlasti, imamo prava da sumnjamo u njihovu vrednost.



Dnevnik:

Političke studije kako sam ih zamislio sastojale bi se iz Kompendijuma političke veštine uopšte i Izgradnje doktrine i taktike jedne A.O.

Kompendijum: sociološke, ekonomske, političko-filosofske, istorijske, pravne i političke studije u užem smislu. Tome bi prethodio jedan skraćen kurs opšte i jugoslovenske istorije. (Bez obzira na kasnije opsežne studije političke istorije.) Zatim u okviru socioloških studija: opšta sociologija i studije političkih doktrina.

Ove zadnje bi se odnosile na demokratiju, prosvećeni apsolutizam, despotizam, ustavnu monarhiju, oligarhijski sistem, socijalizam, komunizam, hrišćansku demokratiju, korporativni sistem, kastinsko uređenje, nacionalsocijalizam, anarhizam, itd.

Unutar studija socijalističko-komunističke doktrine: utopijski socijalizam, socijaldemokratija, marksizam-lenjinizam. Poslednje bi se razložilo na: studije izvora i kritiku. Izvori su ortodoksi (Marx, Engels, Lenjin, Plehanov – do revizionizma, itd.); revizionisti (Plehanov, Kautsky, Trocki).

Ova bi se šema, bar što se tiče jednog smera, zaustavila na proučavanju dela Karla Marxa. Na isti način mogu se izvesti i druge orijentacije: Istorijske studije (izdvojene od ostalih) = Opšta istorija sa filosofijom istorije (kritički) = Novo doba = Istorija Francuske revolucije (sa njenim socijalno-političkim aspektima) = Rad Konventa (iz čiste revolucionarne epohe do Termidora i posebno posle Termidora) = Zakonodavni akti (u vezi sa pravnim studijama).