ODLOMCI IZ DNEVNIKA BORISLAVA PEKIĆA
Utorak, 22. mart 1983. godine
Rotiranje oko dramskog statora (Građenje runa)
Statori Zlatnog runa i njegova rotirajuća kompozicija
Runo je sklopljeno po principu statora i rotora. U svim epizodama postoji jedna vremenski, prostorno doslovno, nepomična tačka statora, oko koje rotiraju veće ili manje jedinice hronološkog vremena. Već i opšta pozicija glavnog junaka Gazde Simeona Njegovana, statična je u doslovnom smislu reči.
On celo Runo doživljava tokom nekoliko sati umiranja u fotelji, na Badnje veče godine 1941, u Turjaku. Sve izvedene epizode, dakle one koje iz ove proizilaze, princip u raznim obličjima variraju.
Moskopoljsko razaranje iz prvog toma odigrava se u nekoliko sati šetnje čaršijom i čekanja Turaka na jednoj anti u dvorištu Moshopolitove kuće, 1769. Godine. Gazda na dva mesta paralelno, na Upravnom odboru firme „Simeon i sin“ i prethodne noći usamljen u svom kabinetu vodi građanski rat sa sinom Stefanom oko turjaških fabrika anilina, 1913. godine.
Treći tom dat je kao rotor oko šminkanja Sulejmana Veličanstvenog jedne jedine sigetske noći 1566. godine.
U četvrtom tomu imamo dva odgovarajuća statora. U prvom, većem delu, prepisku, koja samo prividno ovo načelo zaobilazi, ali ga samom činjenicom statičnosti korespondencije uspostavlja na jednom višem nivou. U drugom, manjem, sve stvari se rotiraju oko Simeona Lupusa, koji leži na samrtnoj postelji 1862. godine.
U petom tomu nekoliko punktova čine statorsku osovinu. Vanvremeni srpski avetinjski sud vezan je za 1941. i fotelju u kojoj umire Gazda Simeon. Banket nebeske skitije predstavlja drugi stator, i najzad treći – kabinet u kome Gazga na kraju petog toma svodi račune s Hadžijom, a i svojom vlastitom sudbinom.
U šestoj knjizi Simeon Gazda je nad odrom poslednjeg Obrenovića 1903, nad ratnim dnevnikom poginulog sina Simeona 1911, imobiliziran u pismu vizantijskom logotetu 1298, u ključnom dramskom momentu Velike seobe Srbalja 1690, u Hagija Sofiji 1454, na optuženičkoj klupi i kraj Tomanijinog odra 1919. godine.
U sedmoj knjizi pod statorom se može uzeti scena na svetom elevsinskom bunaru gde Noemis zatiče Demetru i trakijska obala na kraju čitave ove epizode s Orfejevom glavom.
Jedini deo Runa u kome taj princip kao da je izneveren, jer paradoksalno Argonautika koja ulazi u bezvremeni mit, stvari se u toj Argonautici zbivaju po jednom hronoškom redu i poštujući hronološko vreme. Dakle, jedino mesto u kome je princip navodno izdat jeste onaj u kome je on morao najviše da se poštuje.
No comments:
Post a Comment