ODLOMCI IZ DNEVNIKA BORISLAVA PEKIĆA
Četvrtak, 24. mart 1983. godine
Umetnost i stvarnost (za esej „Umetnost kao nova dimenzija stvarnosti”)
Nekoliko beležaka o umetnosti. Jedan trodimenzionalni predeo postaje sadržaj jednog dvodimenzionalnog platna, ali ono što transport omogućuje i što samo ako alatka u platno ulazi nova je treća dimenzija koja prostornu dubinu zamenjuje stvaralačkom dubinom.
Budući transcendentalna stvaralačka dubina se ne može definisati, može se samo odrediti oblast u kojoj se ona dodiruje s realnošću i ovu transformiše u delo. Može se odrediti oblast u kojoj ona presecajući čvorove prostorno-vremenskog kontunuuma ostvaruje neku vrstu četvorodimenzionalnosti. Može se takođe uvideti ponekad i način na koji ona to postiže.
Ova nova dimenzionalnost ne može se prikazati kockom u vremenu kao što se stara dimenzionalnost mogla prikazivati piramidom u vremenu. Ona je zapravo lopta u vremenu, ali lopta s naročitim značenjem. Stvaralačka dimenzija razbija vremensko-prostorni kontinuum i u simbol uvodi jednu sasvim novu dimenziju, dimenziju značenja u kojoj i vreme i prostor gube svoje stare empirijske funkcije.
Pri tome se značenja ne shvataju kao empirijske vrednosti koje iskustvo povezuje u funkcionalnu celinu, već kao smisao koji prethodi svakom iskustvu i stojeći iza i iznad svih značenja povezuje ova u neku svrhu.
Stoga je u nekom umetničkom delu, recimo romanu, moguće ostvariti nemoguću stvarnost u svim kombinacijama vezujući moguće i nemoguće, stvarno i nestvarno, prividno napuštajući uzete modele dotaći najvišu realnost na planu njenoga značenja.
Umetnost je i ideja o svetu, ne samo njegova slika. Jer ako bi samo slika bila na planu smisla, ostala bi neartikulisana, mutava, jalova, pa i slike što bi ih iskazivala bile bi nerazumljive. Misao je zapravo takođe i pokušaj da se rekreira u empiriji zagubljeno, zabačeno, razbijeno jedinstvo. A ono se može povratiti isključivo smislom i svrhom.
No comments:
Post a Comment