Copyright © 2013 ovog izdanja LAGUNA, Copyright © 1991 Borislav Pekić
Uspomene iz zatvora ili antropopeja (1948-1954)
Na uslovnoj ili bezuslovnoj slobodi
Priča o robiji, erosu i tanatosu
Enciklopedija robijaške smrti
Naučnik koji se zalagao za tanatologiju, nauku o smrti, Louis-Vincent Thomas (Toma), klasifikujući u svom delu Antropologija smrti njene forme, u jedan od oblika društvene smrti uveo je proterivanje iz zajednice. ( L. V. Toma, Antropologija smrti, Prosveta, Beograd 1980, II tom, str. 78.) U najradikalnije oblike takvog progonstva legitimno ulazi vremensko lišenje slobode.
(Paradoksalno, međutim, smrt na robiji, koja je prevremeno oslobođenje od kazne, neka je vrsta pobede nad njom i prvobitno dosuđenom društvenom smrću. Jedna se smrt drugom smrću supstituira i, jednovremeno, nadvlađuje. To mi je dopustilo da i nju uvrstim u poglavlje koje govori o oslobođenju od kazne.)
Tako se smrt prikazuje kao zatvaranje bez njenih finalnih posledica, a smrt kao zatvor bez njegovih inicijalnih uzroka. Ponekad, u uzrocima i posledicama, s njima, kao u nemačkim koncentracionim logorima ili sovjetskim sibirskim lagerima.
Premda poslednji nisu predviđeni za anihilaciju osuđenika, ubrzo ovima postaje jasno da će dugotrajan, redovno produžavan boravak u nepodnošljivim uslovima imati, najzad, isto dejstvo kao i znatno brži metak u potiljak. Samrtnička atmosfera proširuje se tako i na vremenske kažnjenike, žrtve društvene smrti.
U Sremskoj Mitrovici, godine 1949, ova je atmosfera postignuta strahom od mogućeg rata sa Sovjetskim Savezom i posledica koje bi nastale po osuđenike.
Verovalo se da će bolesni a bezopasni biti otpušteni – mada u Mitrovici takvih nije bilo – da će se neizvestan broj mlađih a bezopasnih ljudi, osuđen na niže kazne – mada je ovakvih u Mitrovici takođe jedva bilo – regrutovati u kažnjeničke bataljone, a deo opasnih transportovati u unutrašnjost zemlje (Bosnu), ali da će i mladi i stari a najopasniji „neprijatelji naroda” biti u prvom jarku jednostavno postreljani.
Koliki je bio robijaški mortalitet u tim poratnim godinama nisam mogao ustanoviti. Statistike ne postoje, ali ako su sačuvani mitrovački registri, do broja bi se moglo doći. Ono što bi i tada bilo nemoguće jeste utvrditi od čega su ti osuđenici pomrli.
No comments:
Post a Comment