Copyright © 2013 ovog izdanja LAGUNA, Copyright © 1991 Borislav Pekić
Uspomene iz zatvora ili antropopeja (1948-1954)
Zatvor kao civilizacija
TOTEMIZAM je sadržan u podeli robijaške populacije na plemena različitog (krimogenog) porekla, i premda je totemska veza primitivnog plemena s nekom životinjom ili biljkom jasnija nego ta veza s jednim robijašem, ona ipak postoji. Niko ne može osporiti sličnost osobina lisice i profesionalnog lopova, tigra i ubice, tvora i potkazivača, glodara koji uništava dobra zajednice i političkog neprijatelja koji glođe narodne ideale.
EGZOGAMIJE, naravno, s obzirom na posebne okolnosti, nema u onom vidu koji zabranjuje incestne bračne veze osoba istog roda, ali je ima u obrnutom. U nekoj vrsti reverzibilne egzogamije, koja brani robijašu da uspostavlja dublje veze s pripadnicima drugih robijaških plemena, političkom zatvoreniku, recimo, da se druži s kriminalcem, a u okvirima iste krivice, dražinovcima da prijateljuju s ljotićevcima.
TABUI su različiti, ali je pojam zabrane isti. Kršenju tabua uvek sledi kazna.
INICIJACIJE. Dečak divljeg plemena prolazi probu kuraži pre nego što mu se prizna zrelost i ravnopravno učešće u životu sela. Gotovo istu probu, isto iskušenje, moraće proći početnik u robijanju pre nego što mu okolina prizna ravnopravan status. „Topli zec” Golog otoka samo je malo divljačnija forma te inicijacije, slična za adepte svečanosti prijema u Partiju koja je sada postrojena u dvoredu „toplog zeca”.
KLASE postoje, ali nisu kao kod divljih plemena zasnovane na godinama starosti, nego na ozbiljnijim kriterijumima. Početnu klasifikaciju vrši uprava. Nju, razume se, robijašnica ne priznaje, te vrši svoju. Vaše mesto u njoj neće biti određeno godinama starosti, nego robijaškim godinama, odnosom dosuđene i preležane kazne.
Početna podela podložna je reviziji, koja zavisi od vašeg držanja i ugleda. Starost nema nikoju prednost. Moglo bi se reći da prema njoj vlada izvesna surovost, zapažena i u primitivnih zajednica, kod kojih je društvena korisnost, kao i u zatvoru, kao, uostalom, i u socijalizmu, krunski kriterijum poštovanja.
Nijedno od ova dva druga stanja, zatvorsko i socijalističko, još nije došlo do eutanazije nekorisnih staraca, koja se obavljala u nekim drevnim plemenima, premda je socijalna eutanazija (teranje u usamljenost), materijalna (niske penzije) i psihološka (nipodaštavanje) nagoveštaj još otvorenih mogućnosti na polju usavršavanja funkcionalnosti društva.
ODVAJANJE POLOVA je već dovoljno poznata činjenica zatvorskog i protoplemenskog života da bismo se na njoj zadržavali. U izvesnim utopijskim verzijama socijalizma ona se, takođe, predviđa.
Time smo uspostavili izvestan odnos između zatvorske i primitivne plemenske civilizacije. Ali, to nije bio naš cilj. Odnos, bio je dok nije iscrpao svrhu. Dokazivanjem da je život u zatvoru oblik primitivne egzistencije nije teško i ne vodi nikuda. Prava se vrednost tog života može nazreti jedino u poređenju s aktuelnom slobodom kojom je zatvor okružen.
Šta zapažamo u zatvoru?
No comments:
Post a Comment