Život na ledu L52 deo

 

Život na ledu L52 deo, Službeni glasnik, Copyright © Borislav Pekić

Četvrtak, 24. mart 1983. godine

„Umetnost i stvarnost“ VIII deo (za esej – „Umetnost kao nova dimenzija stvarnosti“)

Nekoliko beležaka o umetnosti. Jedan trodimenzionalni predeo postaje sadžaj jednog dvodimenzionalnog platna, ali ono što transport omogućuje i što samo kao alatka u platno ulazi, nova je treća dimenzija koja prostornu dubinu zamenjuje stvaralačkom dubinom. 

Budući da se transcendentalna, stvaralačka dubina ne može definisati. može se samo odrediti oblast u kojoj se ona dodiruje sa realnošću i ovu transformiše u delo. 

Može se odrediti oblast u kojoj ona presecajući čvorove prostorno vremenskog kontinuuma ostvaruje neku vrstu četvorodimenzionalnosti. Može se takođe uvideti ponekad i način na koji ona to postiže. 

Ova nova dimenzionalnost ne može se prikazati kockom u vremenu kao što se stara dimenzionalnost mogla prikazivati piramidom u vremenu. Ona je zapravo lopta u vremenu, ali lopta sa naročitim značenjem. 

Stvaralačka dimenzija razbija prostorni kontinuum i u simbol uvodi jednu sasvim novu dimenziju, dimenziju značenja u kojoj i vreme i prostor gube svoje stare empirijske funkcije. 

Pri tom se značenja ne shvataju kao empirijske vrednosti koje iskustvo povezuje u funkcionalnu celinu, već kao smisao koji prethodi svakom iskustvu i stojeći iza i iznad svih značenja povezuje ova u neku svrhu.

Stoga je u nekom umetničkom delu, recimo romanu, moguće ostvariti nemoguću stvarnost u svim kombinacijama vezujući moguće i nemoguće, stvarno i nestvarno, prividno napuštajući uzete modele dotaći najvišu realnost na platnu njenog značenja. 

Umetnost je i ideja o svetu, ne samo njegova slika. Jer ako bi samo slika bila na platnu smisla ostala bi neartikulisana, mutava, jalova, pa i slike što bi ih iskazivala bile bi nerazumljive. 

Misao je zapravo takođe i pokušaj da se rekreira u empiriji izgubljeno, zabačeno, razbijeno jedinstvo. A ono se može povratiti isključivo smislom i svrhom.