Pages

Tuesday, July 19, 2022

TAMO GDE LOZE PLAČU CLXX deo

 

TAMO GDE LOZE PLAČU CLXX deo, Službeni glasnik, Copyright © Borislav Pekić

31.

JAZONOVE VATRE

Ono što nepobitno legalizuje Beograd kao neotuđiv deo Evrope je činjenica da smo u glacijalnoj eri imali mamute koji ni po čemu nisu ustupali ni pariskim ni londonskim. Kasnije smo, sticajem okolnosti, o čijoj se prirodi još nismo dogovorili, nešto malo zaostali.

(Dnevnik, 1974)

 

Žalimo, takođe, što Beograd nije pomorska luka. Da smo, Bog da nas vidi, ostali u Donjem pliocenu, u kome smo boravili pre osam miliona godina, imali bismo na Terazijama Paratetis i bili bismo luka. Za vodozemce, doduše, ali – luka.

Prvi čovek na terenu Beograda pojavio se iz temelja Bajlonijeve pivare na Skadarliji, godine 1882, u vreme proglašenja kraljevstva i Bontuove železničke afere. Pa i on, nesrećnik, samo u obliku oštećene lobanje. Naš antropolog gospodin Đorđe Jovanović[1] smatrao ga je neandertalcem s kraja ledenog doba, starim oko pedeset hiljada godina. Pretpostavljao je da ga je ubila neka zver prilikom obostranog lova. Naš svet ga je iz milošte zvao "nakazom". Na žalost, i on je stradao za vreme Prvog svetskog rata.

Otkako je mamutov ispisnik, nadmajmun mlađeg Paleolitika, u barskom lesu Srbije i Beograda, ostavio primitivnu sekiru u obliku trouglastog klina i četvrtaste ploče, ta alatka za drobljenje kostiju postala je naše univerzalno oruđe za rešavanje svih zamršenih javnih i privatnih sporova.

Prvi ozbiljan kulturni uticaj, na beogradsko područje izvršen je moravsko-vardarskom saobraćajnicom iz ranog Neolita zapadne Grčke, istočno-egejske oblasti i Anadola. I od toga je doba, taj istočni, orijentalni, mutni pravac, na užas "bečkih đaka", zapadnjaka i racionalista, ostao jedini stvaran izvor životodavnih sokova, u kojima se formirao duh, temperament, pa i istorijski profil naroda ovog područja.

Srazmerno brzo smo napredovali od pećina i zemunica do četvrtastih nadzemnih zgrada, sa zidovima od kolja, opletenog prućem i oblepljenog glinom na zemljanom naboju, ali smo onda za deset hiljada godina, sve do Napoleonovih ratova i ustanaka, uprkos moćnom rimsko-vizantijsko-tursko-austrijskom graditeljskom kondominijumu, u najstrožijem centru današnjeg Beograda, ostali na neolitskom urbanom nivou. Uz dodatak maltera i kreča, naravno.

Prvi beogradski istorijski događaj grčkog je porekla. Prema Apoloniju Rođaninu[2], skitsko tračansko pleme Singa, mogućih cincarskih praotaca, koje je dalo ime Beogradu, a u Vizantionu utemeljilo budući Carigrad, ukazuje u XIII veku pre Hrista, gvozdenom veku, pod kamenim bregom Kaulijakom, današnjim Kalemegdanom, gostoprimstvo minijskim Argonautima, očevima razoriteljima Troje, koji se posle krađe Zlatnog runa, da zatvaraju kolhiđansku flotu, vraćaju u domovinu jednom neverovatnom maršrutom: preko Crnog mora, Istrosa (Dunavom), pa, s Argom na ramenima, od Save kopnom do Adrijatika. Iako Beograđanin koji nedeljom, duž kalemegdanskih bedema, šeta familiju, ne vidi na obali Ušća Jazonove vatre, to je nekroza istorijskog duha koja će ga jednom skupo koštati.

Celokupna četiri-stogodišnja vojnička istorija rimskog Beograda vezana je za Vespazijanovu legiju "Flavija", sa zodijačkim Lavom kao simbolom, što nas je zarazilo zabludom da smo rođeni ratnici. Sva privreda je, međutim, vezana za grčku trgovačku legiju, s Kantarom kao simbolom, koja je, pored zidarstva, kamenorestva i grnčarstva, u svojim rukama držala ceo trgovački tranzit između Akvilije i Bizantijuma, Evrope i Azije, Zapada i Istoka, što nas je, opet, ostavilo u zabludi da smo sjajni graditelji i nenadmašni trgovci. Ove su nam zablude, na svakih deset istorijskih godina, uzele – devet. Za tih četiri stotine rimskih godina samo su dva događaja imala dublje posledice po buduće srpsko područje.

 Godine 212. po Hristu, Karakalinim[3] ediktom, postaje Singidunum, od samoupravne municipije, kolonija s punim građanskim pravima, čiju širinu ni vekovi pravnog razvitka nisu mogli da nadmaše, a godine 363, beogradsko čedo Jovijan[4], postaje imperator. Činjenica da je vladao manje od godine, ali da mu je i ona bila dovoljna da Rimu obrne glavu – ili ponovo na noge postavi, kako se hoće – i pagansku versku politiku Julijana Apostate zameni hrišćanskom, svedoči da je iz krajeva gde se sve radi – preko kolena.

Godine 395, prema klauzulama edikta o podeli Rimskog carstva, Singidunum će pripasti Vizantiji i postati Singidon. U narednih dvesta godina temeljno će ga rušiti Atilini[5] Huni, Babajevi Sarmati, Teodorihovi[6] Ostrogoti i Gepidi. Što je on ordinarna gomila kamenja nikome neće smetati da se o njega otima i zbog njega gine, mada pretpostavljam da je i u tom konfuznom stanju arhitektonski bio racionalniji nego što je danas. Justinijan[7] [JLj1] će ga obnoviti tek polovinom VI veka. U romejskom Beogradu formiraće se pandokeon, budući turski han, buduća srpska kafana, koja će sve do naših danas ostati naš jedini istinski nacionalni Areopag[8].

Sa Slovenima pada mrak preko istorije grada. Jedine svetle tačke su požari. Od ponovnog vizantijskog osvajanja, godine 1018, pa za tri naredna veka, o razaranju Beograda naizmenično se staraju Bugari, Ugri i Vizantinci. Hrišćanski Istok uglavnom. Da ne bi zaostao u razvitku ratne veštine, hrišćanski Zapad nas je usrećio Krstašima, najorganizovanijom pljačkaškom bandom u evropskoj istoriji. Kakva je to sorta ljudi bila, vidi se i po tome što ih je 1096, preko Beograda vodio neki Valter, koga su zvali Valter Bez Zemlje. Ne očekujem da se s tim nadimkom i vratio. A ako jeste, morali su ga u njegovom kraju preimenovati u Valtera Bez Pameti.

 



[1] Godine 1892, profesor Velike škole Đorđe P. Jovanović, pronašao je lobanju diluvijalnog „Beograđanina“. Njegovi tragovi su otkriveni i na Banjici, u Makišu, Žarkovu, Višnjici, Vinči, Šupljoj steni pod Avalom, Ripnju, Zemunu i drugim mestima. Kad su gradili palatu Albanija, 1938. godine, radnici su iskopali skelet neandertalca i kosti mamuta.

[2] Apolonije Rođanin (III vek pre n. e.), helenistički pesnik i upravnik Aleksandrijske biblioteke. Najpoznatiji je po spevu Argonautika u četiri knjige.

[3] Lucius Septimus Basian (188–217. n.e.), poznat kao Karakala, rimski imperator poznat po svireposti. Ubio je brata s kojim je trebalo da deli presto. Karakala je izdao čuveni edikt kojim se rimsko građansko pravo daje svim slobodnim podanicima Carstva.

[4] Jovian (331–364 n.e.), rimski imperator.

[5] Atila (395–453 n.e.), kralj Huna. Njegove horde su pustošile Evropu i Aziju, pljačkajući i varvarski se obračunavajući sa neprijateljima.

[6] Theodorik Veliki (454–526 n.e.), kralj Ostrogota, regent Vizigota i Vizantije.

[7] Justinijan I (483–565 n.e.), imperator Vizantije. Za vreme njegove vladavine je ponovo vraćena zapadna polovina Rimskog carstva.

[8] Areopag je kameniti brežuljak u Atini iznad Agore. Sve do demokratskih promena 462. pre n. e. savet staraca koji je tamo zasedao, imao je širok politički uticaj.


 [JLj1]izbaciti fusnotu, ista kao 78

No comments:

Post a Comment