TAMO GDE LOZE PLAČU, LXXXIV

 

 

TAMO GDE LOZE PLAČU, LXXXIV, Službeni glasnik, Copyright © B. Pekić

KUKURUZNE DRAME I SLIKARSTVO VISOKIH PRINOSA

Socijalna revolucija zimskim je snom prespavala umetničku. Produžila je knjige da piše kao ove da nije ni bilo. (Rusko modernističko buđenje Dvadesetih ugušeno je još pre Staljinovog bonapartističkog udara.) Zlatno doba književnosti za sovjetske marksiste još uvek je XIX vek: realizam evropskog društvenog romana. Naklonost proletarijata prema herojima, strast je građanskih jakobinaca prema Rimljanima u eri aristokratske dekadanse. To je strast puberteskog doba jedne klase …

Totalitarnim državama trebaju herojski mitovi. Programsko svođenje ljudi na mašine zaposlene oko jedne stvarne ideje ili neke njene opsene, zahteva, kao balans, u oblasti umetničke magije – snažne individualnosti, koje se, ako u životu i postoje, nalaze po zatvorima (ili u vrhovima vlasti). Demokratije, međutim, ne trpe heroizam. Demokratije se plaše heroja. Grčka je prognala Alkibijada[1] i ubila Sokrata[2]. A grčke drame manje su herojske nego istrebljivačke …

Sitan posed rađa sitnu umetnost. Velikim, bez obzira jesu li feudalni ili socijalistički, trebaju i veliki romantični epovi …

Marksistička kritika dugo je bila kontinuum pokušaja da se romantizam obnovi i prilagodi revolucionarnim potrebama. Čapekova[3] Majka je upućena svim majkama, (kad David slika “Sabinjanke”, on misli na Francuskinje). Međutim, romantizam je u suštini pobuna protiv uskogrudosti i materijalizma građanskog pogleda na svet. Kako se od nečega što je po duhu oponentno može napraviti pedagogija? Kako se od pobune može napraviti kolaboracija? …

Tako od socijalističkog romantizma stižemo do socijalističkog realizma, čeda neprirodnog braka između jedne skolastički shvaćene ideologije i književnog pozitivizma ancien regimea. (Lukács[4], doduše, radi na proširenju kulturnog interesa Revolucije, ali Manna nikako ne može da preskoči, i nakon njega sve mu se čini neupotrebljivim. Čuje se da je proteran iz Rumunije. Naše Udruženje književnika je uložilo protest. Ne vidim zašto? Nije proteran na Zapad kojeg ne podnosi. Još uvek je na svom Istoku …

Klim Samgin Gorkog nije heroj. On je intelligent, neka vrsta intelektualnog i moralnog mutanta nastalog degeneracijom društvenog osećanja kod “poštene inteligencije”. Zato je od Revolucije dobio nogu u tur. Drugu je dobio od marksističke kritike …

Na scenu stupa Gerasimov[5] koji maže “Ikarusa” i “Kolhozkinje” u rusiziranom maniru dvorskih slikara Trećeg Rajha. Slika te žene očajno, ali su one kolhoskinje i to je dobro. Dovoljno dobro da kako ih slika prestaje biti važno.

Herojski lik sovjetske literature i prototip socijalističkog romantizma je Zoja Komsodemjanskaja[6]. Socijalistički realizam zastupa mladi partijski entuzijast, koji u jednoj sovjetskoj drami, u svom reonu, povećava prinos kukuruza, uprkos sabotažama mračnih antagonističkih likova i odvratne klime. Način produkcije dobara došao je na svoje pravo mesto, vlada svim ostalim faktorima života, ikljućujući i maštu pisaca drama. Drama je grozna, ali je kukuruz hranljiv. A ne živi se od drama, nego od kukuruza …

 

---

[1] Alkibijad (450-404 pre n. e.) atinski državnik i vojskovođa, koji je kroz oportunizam i željom za vlašću doprineo do atinskog poraza u peloponeskom ratu, koji je trajao od 431.- 404. Nakon jednog poraza vojske proteran je i povlači se na svoje imanje u Trakiju, kasnije beži od Spartanaca za Persiju, a 404. po nalogu Sparte je ubijen. (Prim. prir.)

[2] Sokrat (469–399 pre n. e,) je bio znameniti atinski filozof. Nije ništa pisao tako da o njemu sve saznajemo preko Platonovih ranih spisa. Smatra se osnivačem zapadne filozofije. Pod optužbom da kvari omladinu atinski sud sastavljen od 501 građanina osuđuje ga na smrt. Kazna je izvršena ispijanjem pehara kukutinog otrova. (Prim. prir.)

[3] Karel Čapek (1890 –1938) jedan od najuticajnijih čeških pisaca XX veka. Prvi je upotrebio reč“ robot“ u svom delu R. U. R .Pored pomenutog romana napisao je i: Belu nemoć, Krakatit, i dr. (Prim. prir.)

[4] György Lukács (1885 –1971) je bio mađarski filozof i književni kritičar. Velika većina naučnika smatra da je on osnivač tradicije zapadnjačkih marksista. Kratko vreme je bio minister culture posle Mađarske revolucije 1959. godine. (Prim. prir.)

[5] Aleksandar Gerasimov jedan od najpoznatijih zvaničnih sovjetskih umetnika, socrealista, član Akademije nauka SSSR. On je autor velikog broja herojskih slika Staljina i drugih članova Politbiroa. (Prim. prir.)

[6] Partizanka, heroj SSSR-a. (Prim. prir.)