TAMO GDE LOZE PLAČU, LXXXIV, Službeni glasnik, Copyright © B. Pekić
KUKURUZNE DRAME I
SLIKARSTVO VISOKIH PRINOSA
Socijalna revolucija zimskim je snom prespavala umetničku. Produžila je
knjige da piše kao ove da nije ni bilo. (Rusko modernističko buđenje Dvadesetih
ugušeno je još pre Staljinovog bonapartističkog udara.) Zlatno doba
književnosti za sovjetske marksiste još uvek je XIX vek: realizam evropskog
društvenog romana. Naklonost proletarijata prema herojima, strast je građanskih
jakobinaca prema Rimljanima u eri aristokratske dekadanse. To je strast puberteskog
doba jedne klase …
Totalitarnim državama trebaju herojski mitovi. Programsko svođenje ljudi
na mašine zaposlene oko jedne stvarne ideje ili neke njene opsene, zahteva, kao
balans, u oblasti umetničke magije – snažne individualnosti, koje se, ako u životu
i postoje, nalaze po zatvorima (ili u vrhovima vlasti). Demokratije, međutim,
ne trpe heroizam. Demokratije se plaše heroja. Grčka je prognala Alkibijada[1]
i ubila Sokrata[2].
A grčke drame manje su herojske nego istrebljivačke …
Sitan posed rađa sitnu umetnost. Velikim, bez obzira jesu li feudalni ili
socijalistički, trebaju i veliki romantični epovi …
Marksistička kritika dugo je bila kontinuum pokušaja da se romantizam
obnovi i prilagodi revolucionarnim potrebama. Čapekova[3]
Majka je upućena svim majkama, (kad
David slika “Sabinjanke”, on misli na Francuskinje). Međutim, romantizam je u
suštini pobuna protiv uskogrudosti i materijalizma građanskog pogleda na svet.
Kako se od nečega što je po duhu oponentno može napraviti pedagogija? Kako se
od pobune može napraviti kolaboracija? …
Tako od socijalističkog romantizma stižemo do socijalističkog realizma,
čeda neprirodnog braka između jedne skolastički shvaćene ideologije i književnog
pozitivizma ancien regimea. (Lukács[4], doduše, radi na proširenju kulturnog
interesa Revolucije, ali Manna nikako ne može da preskoči, i nakon njega sve mu
se čini neupotrebljivim. Čuje se da je proteran iz Rumunije. Naše Udruženje
književnika je uložilo protest. Ne vidim zašto? Nije proteran na Zapad kojeg ne
podnosi. Još uvek je na svom Istoku …
Klim Samgin Gorkog nije heroj. On je intelligent, neka vrsta
intelektualnog i moralnog mutanta nastalog degeneracijom društvenog osećanja
kod “poštene inteligencije”. Zato je od Revolucije dobio nogu u tur. Drugu je dobio
od marksističke kritike …
Na scenu stupa Gerasimov[5]
koji maže “Ikarusa” i “Kolhozkinje” u rusiziranom maniru dvorskih slikara Trećeg
Rajha. Slika te žene očajno, ali su one kolhoskinje i to je dobro. Dovoljno
dobro da kako ih slika prestaje biti važno.
Herojski lik sovjetske literature i prototip socijalističkog romantizma je
Zoja Komsodemjanskaja[6].
Socijalistički realizam zastupa mladi partijski entuzijast, koji u jednoj
sovjetskoj drami, u svom reonu, povećava prinos kukuruza, uprkos sabotažama
mračnih antagonističkih likova i odvratne klime. Način produkcije dobara došao
je na svoje pravo mesto, vlada svim ostalim faktorima života, ikljućujući i
maštu pisaca drama. Drama je grozna, ali je kukuruz hranljiv. A ne živi se od
drama, nego od kukuruza …
[1] Alkibijad (450-404 pre n. e.) atinski
državnik i vojskovođa, koji je kroz oportunizam i željom za vlašću doprineo do
atinskog poraza u peloponeskom ratu, koji je trajao od 431.- 404. Nakon jednog
poraza vojske proteran je i povlači se na svoje imanje u Trakiju, kasnije beži
od Spartanaca za Persiju, a 404. po nalogu Sparte je ubijen. (Prim. prir.)
[2] Sokrat (469–399
pre n. e,) je bio znameniti atinski filozof. Nije ništa pisao tako da o njemu
sve saznajemo preko Platonovih ranih spisa. Smatra se osnivačem zapadne
filozofije. Pod optužbom da kvari omladinu atinski sud sastavljen od 501
građanina osuđuje ga na smrt. Kazna je izvršena ispijanjem pehara kukutinog
otrova. (Prim. prir.)
[3] Karel Čapek (1890
–1938) jedan od najuticajnijih čeških pisaca XX veka. Prvi je upotrebio reč“ robot“
u svom delu R. U. R .Pored pomenutog
romana napisao je i: Belu nemoć,
Krakatit, i dr. (Prim. prir.)
[4] György Lukács (1885 –1971) je bio mađarski filozof i
književni kritičar. Velika većina naučnika smatra da je on osnivač tradicije
zapadnjačkih marksista. Kratko vreme je bio minister culture posle Mađarske
revolucije 1959. godine. (Prim. prir.)
[5] Aleksandar Gerasimov
jedan od najpoznatijih zvaničnih sovjetskih umetnika, socrealista, član
Akademije nauka SSSR. On je autor velikog broja herojskih slika Staljina i
drugih članova Politbiroa. (Prim. prir.)
[6] Partizanka, heroj
SSSR-a. (Prim. prir.)
No comments:
Post a Comment